M.S. 260 yılında nüfusu 400.000 kişi olan Kaisareia, Pers Kralı Şapur tarafından işgal edilmiş, binlerce şehirli en acımasız işkencelerle öldürülmüştür. Şapur talan ettiği bütün malları ve hazineleri alarak İran'a dönmüştür.
Diğer taraftan Anadolu'da yayılmaya başlayan Hıristiyanlar için Roma dönemi hareketli bir dönemdir. Hıristiyanlığın ilk yılları puta tapan Roma Devleti'nin ağır baskıları altında geçmiş, bu da Hıristiyanları büyük şehirlerden kayalık gizli alanlara kaçmaya yöneltmiştir. Bölgede ilk Hıristiyan yerleşmeler, Aziz Paulus'un bir misyonerlik gezisi sırasında burayı keşfetmesiyle başlar. Hıristiyanların bölgede yaygın olarak görülmeye başladığı dönem, III. yüzyıldır. Roma Kralı Diokletien'in Hıristiyanlara uyguladığı baskı ve takibat, ardından I. Konstantin'in Hıristiyanlığı kabul etmesiyle başlayan rahatlama yaşanmıştır.
IV. yüzyılın başları ise Kaisareia halkının tamamen Hıristiyanlaşarak manastır ve keşişlerin inkişaf ettiği devirdir. Bu yüzyılın ikinci yarısında Hıristiyanlığa hizmet bakımından en önemli kişi şüphesiz Kayseri Piskoposu Vasilius'tur (M.S. 330-379). Vasilius, (Basilius) doğup yaşadığı Kaisareia'da M.S. 360 yılında piskopos olmuş bir din adamıdır. Asıl şöhreti kilise teşkilâtının düzenlenmesi ve kilise iç kurallarının konmasında öncülük edişinden gelmektedir. |